ص:2

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

ص: 7

ص: 8

سررشته دار همه امور عالم و رقم زننده مقدّرات بندگان. اين «حال دعا»، وقتى پديد مى آيد كه معرفت و شناخت ما نسبت به «قدرت و نعمت خدا» و «عجز و نياز خويش» كامل باشد، تا رابطه اى به نام «نيايش» و دعا ميان بنده و مولايش پديد آيد.

اين كه از خداوند، «چه بخواهيم»، مسأله مهمّى است.

هر كس به اندازه معرفت و به تناسب سطح شناخت و شعور خويش حاجت مى طلبد. و اين نيازخواهى، در بعضى تنها در قلمرو خواسته هاى حقير و مادّى و دنيوى و خوراك و لباس و مسكن و مال است، و در بعضى بسيار متعالى است و معنويات و اخرويّات را هم شامل مى شود. از اين رو تأكيد شده كه انسان «دعاهاى مأثور» را بخواند، كه از زبان اولياى الهى بيان شده است و متعالى ترين خواسته ها و لازم ترين و مفيدترين حاجت ها در دعاهاى معصومين: آمده است.

ص: 9

در اين ميان، برخى دعاها هم از زبان پيامبران و صالحان در «قرآن كريم» آمده است. اينكه خداوند، آن دعاها را از زبان ايشان نقل فرموده است، هم اهميّت آن ها را مى رساند، هم تأييد مضمون اين خواسته ها از سوى پروردگار. انس با كلام الهى و ضرورت بهره گيرى از معارف قرآنى ايجاب مى كند كه با اين دعاها آشنا باشيم و در قنوت ها، سجده ها، نمازها و تعقيبات و مواقع ديگر از آياتى كه مضامين دعايى دارد استفاده كنيم.

شايسته است كه اين جملات دعايى قرآن را حفظ كنيم و در موارد مقتضى از آن ها بهره بگيريم و به صورت شعار معنوى و عرفانى خود در زندگى قرار دهيم.

گفتنى است كه دعاهاى قرآنى بيش از آن است كه در اين مجموعه آمده است. هدف از اين جزوه، انتخاب و ارائه و نشر برخى از دعاهاى قرآنى بوده كه كوتاه،

ص: 10

نغز و دلنشين است و حفظ آن ها هم آسان است و اغلب اين فرازهاى نورانى، براى شما آشناست.

باشد كه دعاهايمان قرين اجابت گردد و رحمت و فضل الهى شامل حالمان شود.

جواد محدّثى

زمستان 1386

ص: 11

ادْعُونى أَسْتَجِبْ لَكُم (غافر «مؤمن»/ 60)

يا ربّ چو بخوانى ام، «سَمِعنا» گويم فرمان تو را به جان «اطَعنا» گويم

بر من تو بفضل اگر «غَفَرنا» گويى من آيم و «رَبّنا ظَلمنا» گويم

ص: 12

ص: 13

سعادتمندمان كند و هم در آخرت به رستگارى و حسنات، نائل كند و هم از دوزخ نگاهمان دارد.

ص: 14

صبر و ثبات را خدا در دل و گام ها مى افزايد، از آن پس پيروزى بر كافران، حتمى است.

صبر و ظفر هر دو دوستان قديمندبر اثر صبر، نوبت ظفر آيد.

ص: 15

پروردگارا! تكليفى بيش از طاقتمان بر ما منه، از ما درگذر.

ما را ببخش، و ما را رحم كن، تو مولاى مايى.

پس ما را بر كافران پيروزى بخش.

در چاه نفس خويش گرفتارم از جهل خويش، سر به گريبانم

شرمنده ام، زيان زده ام، خامم من بنده فرارى و ترسانم

تا كى به درگه كرمت دوزم اين ديدگان خسته و گريانم؟

گرچه تكليف، بر اساس و به اندازه طاقت و توان است، ولى خيلى ها از انجام دادن وظيفه مقدور هم گريزانند. آنان بايد براى بخشوده شدن آن خطا، از خداوند مغفرت بطلبند.

ص: 16

پروردگارا! پس از آن كه هدايتمان كردى، دل هاى ما را به سوى باطل مگردان، و از پيش خود براى ما رحمت ببخش، همانا تو بسيار بخشنده اى.

***

«هدايت»، روشنايى دل و جان است، و گناه و گمراهى، تيرگى آن.

دور از خرد است، اگر كسى از روشنايى به ظلمت نشيند و از نور ايمان دست بشويد. دل، خانه محبوب و سراپرده محبّت اوست، چرا شيطان در آن راه يابد؟

چون دل، سراى توست، نه بيگانه در راه دل نشسته و دربانم

حاشا كه جز تو ره به دلم يابدجانم فدايت، اى همه جانانم

ص: 17

ترجمه:

پروردگارا! ما ايمان آورده ايم، پس گناهان ما را ببخش و ما را از عذاب دوزخ، مصون بدار.

اى خدا! بشنو ز «طور» سينه ام فرياد تلخم را

بر سرم سنگينى كوه است

سينه ام «سينا» ى اندوه است

اى پناه بى پناهان!

بر فراز كوه غم ها اشك در پاى تو مى ريزم ...

قرآن، دعاى فوق را از زبان بهشتيان نقل مى كند، آنان كه اهل صبر و صدق و قنوت و انفاق و استغفار در سحرگاهانند.

ص: 18

از شاهدان و با گواهان بنويس.

***

ايمان به خدا، «تبعيت» از رسول را مى طلبد.

اطاعت از دستورهاى دين، نشانه و سند «ايمان» است. در اين صورت است كه خداوند، انسان را جزء «شاهدان» به شمار خواهد آورد.

بندگى كن تا كه سلطانت كنندتن رها كن تا همه جانت كنند

خوى حيوانى سزاوار تو نيست ترك اين خو كن كه انسانت كنند

چون ندارى درد، درمان هم مخواه درد پيدا كن كه درمانت كنند

ص: 19

پروردگارا! گناهان و اسرافكارى و از حد گذشتن ما را ببخش و قدم هايمان را استوار بدار و ما را بر گروه كافران، پيروز بگردان.

***

دست حاجت چو برى، پيش خداوندى بركه كريم است ورحيم است وغفور است و ودود

كرمش نامتناهى، نِعَمَش بى پايان هيچ خواننده از اين در نرود بى مقصود

دعا ى فوق، از زبان خداجويانى نقل شده كه مردانه و شجاعانه در ركاب پيامبران الهى با دشمن جنگيدند و در راه خدا از هيچ ضايعه و بلايى نهراسيدند و سست نشدند.

ص: 20

فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ (193)

رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْميعاد (آل عمران 193- 194)

ترجمه:

پروردگارا! ما نداكننده اى را شنيديم كه به ايمان فرا مى خواند، كه: به پروردگارتان ايمان بياوريد، پس ما هم ايمان آورديم. پس گناهانمان را ببخش و بدى هايمان را بپوشان و ما را با نيكان بميران.

پروردگارا! آنچه را كه از زبان فرستادگانت

به ما وعده داده اى، به ما بده و ما را در روز قيامت، خوار مگردان، تو هرگز وعده را خلاف نخواهى كرد.

***

ص: 21

يا رب به سوز سينه پيران پاكدل از ما هر آنچه بود ونبود ناروا، ببخش

يا رب به اشك چشم يتيمان، گذشت كن يا رب، به استغاثه اهل دعا، ببخش

دعاهاى فوق، نجواى عاشقانه سحرخيزانى است كه همواره به ياد خدايند و نشسته وايستاده و خوابيده خدا را ياد مى كنند و به هدفدارى خلقت باور دارند. اين آيات، از جمله آيات آخر سوره آل عمران است كه مستحب است هنگام برخاستن براى «نماز شب»، تلاوت شود.

ص: 22

گنهكار، به خود ستم مى كند، چرا كه با دست خويش، آينده اش را تباه كرده و عذاب الهى را براى خود مى خرد.

آنچه جبران كننده اين خسارت بزرگ است، آمرزش الهى است، و گر نه، فرجامى تلخ در پيش است! ...

بگذشته از شماره و حدّ و حصراندازه خطا و گناهانم با اين همه گناه كه من دارم

چون ادعا كنم كه مسلمانم؟تو آن خداى خالق و رحمانى

من بنده حقير و پشيمانم

ص: 23

دوستى با ظالمان و نشست و برخاست با آنان، انسان را به همان گروه ملحق مى كند، «برائت» از دشمن و «تبرّى» از اهل گناه و دشمنان دين و خدا از فريضه هاى مهمّ دينى است.

آرزو دارم اگر گُل نيستم، خارى نباشم بار بردار ار زدوشى نيستم، بارى نباشم

گر چه نتوانم ستانم دادِ مظلومى ز ظالم بازاين خواهم كه همكار ستمكارى نباشم

ص: 24

طلب كرد و نيز «مسلمان مردن» را. زيرا بسيارند كسانى كه در حال مرگ، با شك و بى اعتقادى از دنيا مى روند و «عاقبت به شرّ» مى شوند.

خواجه عبداللّه گويد: خدايا! پاكم كن، آن گاه خاكم كن.

ص: 25

در درگهت يكى ز غلامانم نام تو زينت لب و دندانم

غفارى و كريم و خطا پوشى من صاحب معاصى پنهانم

شايد مرا نگاه تو گيرد دست ور نه فريب خورده شيطانم

يك لحظه گر نظر فكنى بر من يك عمر، سرفرازم و خندانم

پذيرش «ولايت خدا»، انسان را از سلطه هاى ديگر مى رهاند. خدا مولاى مؤمنان است، پس اهل ايمان هم بايد رو به سوى او كنند و از او رحمت و غفران و حسنات بخواهند.

ص: 26

ترجمه:

پروردگارا! مرا و فرزندانم را برپا دارنده نماز قرار بده و دعايم را بپذير.

پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و مؤمنان را، در روز برپايى قيامت، ببخش.

***

«اقامه نماز»، غير از خواندن نماز است. آنچه مايه برپايى نماز است، روح بندگى و تسليم و حضور قلب است. چنين توفيقى را براى خود و خانواده مان از خدا مى طلبيم تا در نتيجه، دعايمان مستجاب و گناهانمان

بخشوده شود.

چه خوش است يك شب، بكشى هوى رابه خلوص خواهى، ز خدا، خدا را

به حضور خوانى، ورقى ز قرآن فكنى در آتش، كتب ريا را

دعاى فوق، خواسته حضرت ابراهيم (ع) بود كه پس از عمرى تلاش در راه توحيد، خداوند در پيرى به او

ص: 27

اسماعيل و اسحاق را داد و آن حضرت، براى خود و فرزندانش، خدا پرستى و نماز خوانى را طلب كرد.

ص: 28

براى دعوت فرعون به خداپرستى، به كاخ او برود، بر زبان راند و از خداوند، در اين راه توفيق خواست.

ص: 29

با دشمن، صلح كردن ننگ است چون در همه حال، با خِرد در جنگ است

هر چند سخن ز آشتى مى گويدخصمى است كه آتش بس او نيرنگ است

ص: 30

مكن كارى كه بر پا سنگت آيدجهان با اين فراخى تنگت آيد

چو روزى نامه خوانان نامه خوانندتو را از نامه خود ننگت آيد

اين دعا را خداوند، از خواسته بندگان والا و «عبادالرحمن» به شمار آورده است.

ص: 31

اگر فرزندان و همسران، صالح و شايسته باشند، مايه روشنى چشم و افتخارند و اگر ناصالح و فاسد باشند، سبب شرمندگى اند. دعاى فوق كه خواسته بندگان صالح از خداوند است، در واقع، طلب شايستگى نسبت به خود و خانواده مى باشد. كسى كه پيشوايى پاكان را آرزو كند، بايد در راه پاكتر شدن بكوشد.

ص: 32

هم رحمت الهى گسترده است، هم دانش او فراگيرنده هر چيز است. پس بايدازاو خواست كه توبه كنندگان ورهروان راهش را ببخشايد و نتيجه اين بخشودگى نجات از عقوبت جهنم باشد.

ص: 33

چند توان سپاس نعمت هاى خدا از عهده ما بيرون است، ليكن به هر قدر كه بتوانيم، بايد شاكر باشيم و چنان كنيم كه او از ما راضى باشد. مؤمن، رضاى الهى را با رضاى هيچ كس عوض نمى كند.

خدايا چنان كن سرانجام كارتو خشنود باشى و ما رستگار

دعاى فوق را حضرت سليمان 7 در اوج اقتدار و سلطنت الهى خويش، از خداوند طلب كرد.

ص: 34

قدرت) كه به من بخشيدى، هرگز پشتيبان گنهكاران نخواهم بود.

***

شكرانه هر نعمت، به كارگيرى آن در راه رضاى خداست و جز آن، ناسپاسى است. دعاى فوق را حضرت موسى (ع) وقتى گفت، كه در اوج نيروى جوانى بود و در حمايت از يك مستضعف، يك نفر وابسته به فرعون را كشته بود.

ص: 35

مردان و زنان مؤمن را، و ستمگران را جز هلاكت و نابودى ميفزاى.

***

از ذخيره هاى ارزشمند براى يك پدر و مادر، داشتن فرزندى است كه دعاگوى والدين باشد. پدر و مادر، حق بسيار برگردن اولاد دارند. كمترين اداى حق، دعا كردن در حق آنان است. البته تربيت شايسته فرزند نيز، رسالت بزرگى است كه هر كه از عهده آن برآيد، پس از مرگ از آثار و بركات آن بهره مند مى شود.

ص: 36

***

مؤمن، تكيه گاهى جز خدا ندارد و جز خدا نمى خواهد و جز او نمى جويد و سرانجام و سرنوشت خويش را در جهت و مسير خدا قرار مى دهد و از او مدد مى گيرد.

تهيدست، كسى است كه «خدا» ندارد.

خدايا، آن كه تو را دارد، چه ندارد؟ و آن كه تو را ندارد، چه دارد؟ ...

ص: 37

***

سابقه در ايمان و پيشاهنگى و پيشتازى در راه خدا، ارزشى بزرگ است. مؤمن، هم براى خود دعا مى كند، هم برادران دينى را از ياد نمى برد و در دل، جز صفا و دوستى و خير خواهى نسبت به ديگران، راه نمى دهد.

نگه داشتن كينه ديگران دردل، از بدترين صفت هاست.(1)1